WIM VANDEKEYBUS (ULTIMA VEZ) - TRAPTOWN

10 Soruluk Sohbet Bu söyleşi dizisinde; evimize gelen çoktandır görmediğimiz bir misafir ile sohbet eder gibi, 23. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında şehrimize bir sahne yapıtıyla konuk olacak uluslararası yönetmen ve koreograflarla konuşarak, onları ve yapıtlarını yakından tanımak istedik. İlk konuğumuz Wim Vandekeybus.

WIM VANDEKEYBUS (ULTIMA VEZ) - TRAPTOWN

WIM VANDEKEYBUS (ULTIMA VEZ) - TRAPTOWN1

Ayşe Draz & Mehmet Kerem Özel

2019

Belçikalı koreograf, dansçı, sinema yönetmeni ve 33 yıllık Ultima Vez dans topluluğunun kurucusu Wim Vandekeybus İstanbul’a 15 yıllık aradan sonra tekrar konuk oluyor. 2004’te Atatürk Kültür Merkezi’nde sahnelenen “BLUSH” ile hala belleğimizde ve gönlümüzde yeri olan Vandekeybus’u ve topluluğunu, “BLUSH”ın devamı niteliğinde bizlere “mitlerin egemenliğinin henüz alaşağı edilmediği, zaman ve mekândan bağımsız, paralel bir gerçekliğe doğru bir yolculuk” vaat eden “TrapTown” vesilesiyle heyecanla beklerken…

  1. Sizce dansın özü/ruhu nedir? Çağdaş dansı bugün nasıl tanımlarsınız?

Dans olarak görülen her şey içsel duyguları, stratejileri, dilekleri ve heyecanları dışa yansıtan bir iletişim ortamı, bir bedensel ifadedir.

Çağdaş dans, teknik olarak daha az tanımlanmış dans tekniklerine alan açtı. Dünyadaki bütün dans biçimlerine dijital olarak ulaşılabilirlik çağdaş dansı, özgünlüğe saygı duyulmayan ve özgünlüğün orijinal gibi kopyalanıp yapıştırılabildiği eklektik bir ortam olarak etkiledi. 80’lerde dans teatral, karma, uzmanlaşmamış bir hale dönüştü ve bu saf olmama hali birkaç nesle ilham veren bir tazelik yarattı. Hala değiştirebilir/icat edebilir/teklif edebilir/bozabiliriz. Günümüzde her şeye ulaşılabilir ve bu durum özgün olmayı kolaylaştırmıyor.

  1. Sanatın dönüştürücü gücüne inanıyor musunuz? Nasıl?

Eğer insanlar seyrettikleri bir gösteri hakkındaki deneyimlerini birbirleriyle paylaşıyorlarsa ne güzel. Bazen gösterinin bir birey olarak kendileri hakkında olduğunu düşünürler, bazıları ise bir gösteri seyrettikten sonra dansa merak duyar ve dans etmeye başlar. Tabii bu her zaman böyle olmaz; seyirciler farklı gösteriler seyretmeye daha fazla alıştılar ve daha önce dediğim gibi alışkanlıkları kırmak ya da biçimleri değiştirmek artık o kadar kolay değil. Sanat dünyayı kurtarmasa da bize yaşadıklarımızla ile ilgili mükemmel bir duygu verebilir.

  1. Dünyanın mevcut durumunu her anlamda göz önünde bulundurduğunuzda, bir sanatçı olarak sizin için en önemli ve acil sorun nedir?

Her şeyin önceden hazırlanmış kutuların içine sığdırılmaması ve insanın kararlar almak için özgür olduğu illüzyonunun hâkim olmaması. Çoğu şey peşinen kararlaştırılıyor, sanat bile, çünkü bir yapıt seyirciye ulaşmadan önce sermaye ve [kültür-sanat merkezi] programcılar[ı] tarafından seçim yapılıyor ve karar veriliyor. Yapıtın açıklama gerektirmeden kendi başına ayakta durduğu zamanlar geride kaldı.

  1. Bir yapıt üzerinde çalışırken, hangi kaynaklar size ilham veriyor? Rüyalarınız işlerinizde rol oynuyor mu?

Oldukça sezgisel çalışırım, akılla değil. Bir şekilde belli bir yöne doğru ilerlemeyi sezerim ve sonrasında neyin uyup neyin uymadığını hissederim, bu süreç bir labirentin içinde dolaşmaya ve sonucunda bir yere varmaya benzer.

Derin uyuyan biri değilim, dolayısıyla çoğunlukla yarı uyanık çalışırım, bilinçaltının yönlendirdiği geceleyin birçok şey gerçekleşir kafamda.

  1. Eğer zaten hâlihazırda bir adı yoksa üzerinde çalışmış olduğunuz bir yapıta adını vermeye ne zaman karar veriyorsunuz?

Bir işin adı çoğunlukla önceden belli olur, ancak bazen de yaratım sürecinde belirlenir. Ben aslında bir işin adını, doğumdan, yani o işin yaratımı bittikten sonra belirlemeyi tercih ederim, fakat şimdilerde [kültür-sanat merkezi] programcılar[ı] bir yıl önceden başlığı, künyeyi ve yapıtın ne hakkında olduğunu bilmek istiyorlar.

  1. Bu gösterideki favori repliğiniz veya anınız hangisi ve neden?

“Budalalar”, çünkü tavşanlar bu repliği insanlar hakkında konuşurken söylüyorlar.

  1. "Ustam" olarak tanımlayabileceğiniz sanatçı(lar) ya da fikirlerinden etkilendiğiniz kişi(ler) var mı, varsa kim(ler)?

Gençken, birilerine atıfta bulunmayı ret ederdim ve her şeyi kendim icat etmek isterdim. Sonraları başka türlü bakmaya başlıyorsun. Etkilendiğim sanatçılar daha çok; Koudelka gibi fotoğrafçılar, Cassavetes, Fellini gibi sinema yönetmenleri, Ursula Le Guin ya da Paul Bowles gibi yazarlar.

  1. Filme/sinemaya olan tutkunuzun ve üretiminizin koreografilerinize nasıl yansıdığını düşünüyorsunuz?

Birçok sahne yapıtının sinema uyarlamasını yaptım. Sonraları ise sinemanın kendisindense, sahne yapıtlarının içinde sinemayı kullandım. İki ortam da birbirinden birçok şey öğrenebilir, sahne yavaş gelişir ve çok fazla pratik yapmayı gerektirir, film ise ön hazırlık ister ve sonra da olay yerinde hemen oracıktadır; bazen film daha çok hırsızlık yapmaya benzer.

Ben sinematografik sahne işlerini ve teatral filmleri severim.

  1. Gösterilerinizin önemli bir parçası film projeksiyonu. Hatta sahne gösterilerinizin, onlardan bağımsız filmlerini de siz çekiyorsunuz. Film projeksiyonunun sahnede koreografiyle birleştiğindeki organikliği nasıl sağlıyorsunuz?

Orada olanı ikiye katladığı için sahnede canlı çekim kullanmayı sevmiyorum, ancak eğer gerçekliğe herhangi bir ek yapıyorsa o başka. Filmi, farklı bir bakış sağlamak için açık bir pencere olarak kullanmaya ya da ikisinin, yani gerçek ile bir gerçeklik-dışı olarak filmin, birbirleriyle oynamasına ve ilişkilenip etkileşime girmesine; gerçek zaman ile geçmiş zamanın karışarak yeni bir boyut ortaya çıkarmalarına izin vermeye çalışıyorum.

  1. İnsanlara bu gösteriyi görmeden önce söylemek istediğiniz herhangi bir şey var mı? İstanbul izleyicisine söylemek istediğiniz özel bir şey var mı?

BLUSH’ı İstanbul’da sahnelediğimiz zamanı hatırlıyorum, müthiş yeni ve canlı bir deneyimdi. Umarım TrapTown sahne ile seyirci arasında başka bir yoğun ilişki yaratır.

Gösteri sadece sahnede değil, daha çok seyircinin zihninde ve duygularında oluşuyor. Merakla bekliyorum!

1 Bu röportaj serisi, Art Unlimited dergisinin online yayını için hazırlanmış olup, ilk defa 2019 yılında online olarak yayınlanmıştır.


Daha fazlasi icin..